İLAÇ FİYAT KARARNAMESİ
Son dönemlerde alanımızın sürekli gündeminde olan bu kararnameyi isterseniz birlikte bir kere daha değerlendirelim.
29 Şubat 2004 tarihindeki Resmi Gazete’de yayınlanan Beşeri Tıbbi Ürünlerin fiyatlandırılmasına dair kararın 10. Maddesi: “Perakende satış belirlerken uygulanacak depocu ve eczacı kar oranları ithal ve yerli ürünlerde aynı olmak üzere kademeli olarak aşağıdaki şekilde belirlenir.
Bu hadleri Devlet İstatistiktik Enstitüsü bir önceki yılın yıllık kimyevi ürünler toptan eşya fiyat endeksi artış oranı ve tıbbi ürünlerin son 3 yıllık toplam artışlarının dağılımını dikkate almak suretiyle, yasadan belirlemeye Sağlık Bakanlığı yetkilidir” olarak yayınlandı.
Doğru bir tespit yapmak için 2004 yılında Türkiye’de Sağlık Bakanlığı ruhsatlı 5850 adet ilacın kademelere göre dağılımı ve pazar paylarını hatırlamakta yarar var.
İlaç kademeleri o günkü verilere göre Eczacı Karlılığı % 25, Depocu Karlılığı ise % 7 olarak hesaplanmıştı.
1 Ocak 2005 tarihinde paradan 6 sıfır atılarak 1 Milyon Türk Lirası (1.000.000 TL.) 1 yeni Türk Lirası (1 YTL.)’ye eşitlendi.
2009 yılına geldiğimizde belirlenen Avro kur değerlerinden yapılan fiyat artışları % 10’ların altında olmasına karşın Eczacı Karlılıkları % 25’in altına düşünce; 17 Ocak 2009 tarihinde kademelerde yeni bir düzenleme yapılarak Eczacı Karlılığı ilk 3 kademe de birleştirilerek 10 YTL. – 100 YTL. arasındaki kısım için % 25 oranına yükseltildi ve 2009 yılından – 2015 yılına kadar herhangi bir kur ayarlaması yapılmadığı için ilaçta fiyat artışı olmadı.
10 Temmuz 2015 tarihinde yayınlanan Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına dair karar; Madde 2/ (2) şıkkında “Beşeri Tıbbi Ürünlerin fiyatlandırılmasında kullanılacak Türk Lirası cinsinden 1 Avro değeri yıllık ortalama Avro değerinin % 70 olarak belirlenen uyarlama katsayısı ile çarpılması suretiyle belirlenir” olarak değiştirildi.
24 Şubat 2017 tarihinde yayınlanan Beşeri Tıbbi ürünlerin fiyatlandırılmasına dair karar ile de “1 Avro değeri yıllık ortalama Avro değerinin % 60 olarak belirlenen uyarlama katsayısı ile çarpılması suretiyle belirlenir şeklinde” uygulanmaya başlandı.
2004 yılından bugüne İlaç fiyatlarında uygulanan Avro değerini İlaçta yapılan kur artış oranlarını ve dönemsel Avro ve yıllık TÜFE enflasyon değerlerini aşağıdaki tabloda görebiliriz.
2022 yılı Şubat ayına geldiğimizde, İlaca yapılan zam 2021 yılı ortalama Avro kur artışına göre ilk 6 ayda kademelere göre Kutu ve TL olarak pazar payları ise aşağıdaki tablodaki değerlerde gerçekleşti.
Şubat 2022 tarihinde İlaç Fiyat düzenlemeleri yapıldıktan sonra 2004 yılında % 25 olan eczacı karlılığı % 22’ye , % 7 olan Depocu karlılığı % 5.90’a gerilemiştir.
8 Temmuz 2022 tarihinde Beşeri Tıbbi Ürünlerin fiyatlandırılmasına dair kararda yapılan değişiklik ile 1.2.3. kademelerde eczacı karlılığı % 3 oranında arttırılarak % 22’e yükselmiş ancak ilaçlara gelen kur artış düzenlemesi nedeniyle depocu karlılığı ise % 5.70’e düşmüştür.
Bugün ilaç sayısı 14.9871 olurken Pazar payları ise aşağıdaki tablodaki gibi gerçekleşmiştir. Özetle 2004 yılında 1. Kademdeki ilaç sayısı 3385 (Pazar payı % 37.70) iken bugün ilaç sayısı 440 adede ve Pazar payı % 2.40’a düşmüştür. Tersine 4 ve 5 kademede ise 2004 yılında ilaç sayısı 418 (Pazar payı % 8.51) iken, bugün ilaç sayısı 4111’e Pazar payı ise % 42.99’a yükselmiştir.
Son olarak 15 Ekim 2022 de sadece Eczaneler için kademeler de;
değiştirilerek totalde Eczacı karlılığı % 23 lere ulaştı. Depocular’ın satış kademelerinde ve karlılığında gene herhangi bir düzenleme yapılmadı.
İlaç Fiyat Kararnamesinin 2004 – 2022 yılları arasındaki süreçte yaşadığı değişiklikleri ve bunun Eczacı ve Depocu karlılıklarına etkisini özetlemeye çalıştık.
O günden bugüne Eczane ekonomilerine baktığımızda Eczanelerin üzerine düşen iş yükü buna paralel olarak da giderleri artmış, ayrıca sürekli fiyat değişikliklerine karşı eczanesine ek işletme sermayesi koymak zorunda kalmıştır.
Özellikle son birkaç yıldır yüksek enflasyonun oranlarının getirdiği gider artışına karşın; gelirlerinin sürekli azalması, buna karşı eczanelere ek olarak yüklenen bürokratik işlemler eczacıları madden ve manen ciddi bir sıkıntıya sokmuştur.
Temmuz 2022 de ve Ekim 2022 de yapılan eczacılara dönük 1.2.3. kademelerdeki düzenlemeden gelen gelirin Şubat 2023 ileriki yıllarda belirlenecek Avro değeri oranında ilaca gelecek fiyat artışı sonucu kademelerdeki yukarı doğru değişimlerinin sonuçlarına baktığımızda önemli bir bölümü tekrar geri alınacaktır.
Dağıtım kanallarındaki durum ise Eczaneden farksızdır. 2004 yılında % 7 olan karlılık, % 5.70’lere düşmüş, eğer kademelerde yeni bir düzenleme yapılmazsa ilaç fiyatlarına gelecek her artış ile daha da aşağı düşecektir. Buna karşın 2022 yılına kadar ilaç fiyat artışları ile enflasyon oranları % 10 oranının altında artığından dağıtım kanalları giderleri de bu oranlarda artarak % 4 – 4,5 seviyelerinde gerçekleşirken, son 2 yılda yaşanan yüksek enflasyon nedeniyle % 5 - 5.5 seviyelerine yükselmiştir. (Bugün depocu karlılığının % 5.70’lere düştüğünü tekrar hatırlatalım.)
Özellikle son yayınlanan İyi Dağıtım Koşulları Kılavuzunun gereği yapılacak uygulamaların getireceği yatırım bedelleri, Eczanelere sunulan hizmet kalitesinin giderek iyileştirilmesi çalışmaları ve İlaç sektörünün yaklaşık pazarın % 30’luk bölümündeki ürünlerde (ki bunların ağırlığı 4-5 kademe ürünler) SGK - Eczane anlaşmasında ki vadenin değil 30 – 60 gün gibi daha kısa bir vade uygulaması; buna karşın Dağıtım Kanallarının bu ürünleri eczanelerdeki sağlık hizmetinin aksamaması için SGK vadesi olan 90 günde vermesinden dolayı, oluşan kaynak açığının kapatılması için kullanılan finansman giderlerindeki artışlarda bu alandaki sıkıntıyı giderek daha da arttırmaktadır.
Bunun yanında enflasyonun ve Avro artışının yüksek olduğu dönemlerde ilaçta kur ayarlamasının yılda bir kere yapılması, kur artışından kaynaklı fiyat belirleme zamanı yaklaştıkça giderek artan ilaç yokluklarını gündeme getirmekte, dolayısıyla ilaca gereksinimi olan hastanın tedavisi aksarken; eczacılarımızı da sağlık hizmetini vermez durumda bırakmaktadır. Bu nedenle İlaç Fiyat Kararnamesinde ilaç kur ayarlamaları yılda en az 2 defa olarak düzenlenmelidir.
Özetle, Türkiye’de Birinci Basamak Sağlık Hizmetini verirken hem tahsilini hem emeğini hem de sermayesini koyarak çalışan eczanelerin önemli bir bölümü 2004 yılından bugüne her yıl gelirlerinin azalıp giderlerinin artması sonucu, ekonomik sıkıntı içerisin de olup kapanma tehlikesi ile karşı karşıyadır.
Öncelikle İlaç Fiyat Kararnamesinin yayınlandığı 2004 yılından bugüne, kur artışları dikkate alınarak kademe oranlarının buna göre güncellenmesi gerekmekte ve kararname maddelerine kademelerdeki değişimlerin İlaç fiyatlarına her yıl yapılan Avro artış oranına paralel olarak her yıl düzenleneceği maddesi de eklenmelidir; ki eğer 2004 Avro Kur’undan bugünkü Avro Kur’una kadar olan geçişler uygulansaydı düz bir hesapla bugün kademelerin değerleri % 482 artarak birinci kademe de 10 TL. olan üst sınır 48.20 TL., beşinci kademede 200 TL olan alt sınır ise 964.10 TL. olacaktı.
Tabi ki sadece İlaç Fiyat Kararnamesi düzenlemesi ile alanımızdaki sıkıntıların çözülmeyeceğini biliyoruz. Ancak, en azından İlaç fiyat kararnamesinde önerdiğimiz değişikliklerin yapılması ile başlayacak süreçte, adım adım tüm sorunlarımızın da çözümünü bekliyoruz.
Ecz. M. Sait YÜCEL
Tüm Eczacı Kooperatifleri Birliği
Yönetim Kurulu Başkanı
